Gokken, een eeuwenoude aantrekkingskracht

Dat gokken niet alleen van deze tijd is, weten we al lang. De aantrekkingskracht van gokken is namelijk al eeuwenoud. Een gokje wagen zit in de aard van de mens. We houden ervan om spelletjes te spelen met een gokelement erin. We hebben altijd al een drang gehad naar spanning, avontuur, nieuwsgierigheid en overwinning. En dit is van toepassing op alle leeftijden, man of vrouw, arm of rijk, hoogopgeleid of laagopgeleid, gokken maakt geen onderscheid. 

Tijdens het doorspitten van alle informatie over gokken door de eeuwen heen, kwam ik erachter dat gokken een grote invloed heeft gehad op volkeren van over de hele wereld. En mede door de vele handelsreizigers, is het gokken als een deken verspreid over grote delen van Europa. Niet iedereen was even blij met deze ontwikkeling trouwens. Met gokken kwam niet alleen het spelletje onze kant op, maar net zo vaak ook drank, bedrog en geweld. Wellicht dat we hier in een ander artikel nog uitgebreid op in kunnen gaan.

Waar komt het woord gokken vandaan?

Maar waar komt het woord gokken eigenlijk vandaan? Volgens diverse historici is het woord gokken van Joodse oorsprong. Het zou een ‘leenwoord’ uit het Jiddisch zijn.  Dit woord is ‘chokken’, wat op de eerste plaats lachen betekent maar ook spelen en speculeren. Een andere schrijfwijze is ‘tsechokken’. Dit is een verbastering van het eerder genoemde Jiddische woord.

‘Tsechokken’ is weer afgeleid van het Hebreeuwse woord ‘Sahaq’ wat ook weer lachen betekent. De overeenkomst tussen gokken en lachen is wat mij betreft alleen van toepassing wanneer je wint, en zeker niet bij verlies! Maar misschien dachten ze er vroeger anders over.

In het Nederlands is het woord gokken trouwens pas veel later opgedoken. In 1844 is de eerste geschreven zin gevonden:

‘Gij hebt loensch gegokt’ oftewel ‘Je hebt vals gespeeld’.

Laten we in dit artikel eens ingaan op de geschiedenis van de verschillende volkeren en hun gokspellen. 

De geschiedenis van dobbelstenen

Het oudste bewijs is misschien wel te vinden bij de dobbelstenen. De geschiedenis hiervan gaat verder terug dan alle andere gokspellen die er op deze aarde te spelen zijn. 

In de prehistorie

Wanneer we terug gaan naar de prehistorie, zien we al dat de mensen dierenbotjes omhoog gooiden om hiermee de jachtroute te bepalen. Nog niet echt sprake van dobbelstenen zoals wij ze tegenwoordig kennen, maar het is een begin.  Op muurschilderingen en afbeeldingen op vazen, van 40.000 jaar geleden, kwam men afbeeldingen tegen van goden en mensen, die spellen speelden met botjes van honden en schapen, waar ze tekens in gekerfd hadden. Dit wordt trouwens nog steeds gedaan door sommige arabische stammen.

In Mesopotamië

Pas vele jaren later, 3000 v. Chr. in Mesopotamië (huidige Irak) werd er gespeeld met een zeskantige dobbelsteen van steen, ivoor of hout. Dit is eigenlijk de beste vergelijking met onze dobbelsteen van nu. Het heeft dus nog vele jaren geduurd voordat de dobbelsteen verder werd ontwikkeld.

Dobbelstenen bij de Romeinen

Vooral bij de Romeinen waren de dobbelstenen erg in trek. In hoogtijdagen klonk het geluid van dobbelstenen in de straten en op pleinen. Zij speelden ‘Ludus Duodecim Scriptorum’ oftewel ‘Spel met 12 regels’. Dit was de voorloper van Backgammon; 3 dobbelstenen en 15 stukken op een stenen plaat. Op veel gebieden waren de Romeinen innovatief en vooruitstrevend. En door de expansie van het Romeinse Rijk, werden niet alleen dobbelstenen maar ook andere gokspellen in alle uithoeken van Europa terug gevonden. 

Tijdens lange dagen op zee

Ook de zeevaarders van het VOC hebben ervoor gezorgd dat gokspellen zoals dobbelen wereldwijd verspreid werden. Ze dobbelden veel tijdens lange dagen op zee en leerden nieuwe spellen spelen op hun reizen over de hele wereld. 

Het moraal 

Maar er is bewijs dat, zelfs toen al, gokken riskant was, wereldwijd gespeeld werd en dat de grens van hobby naar verslaving nog altijd flinterdun is. In een oud Indiaas Vedi gedicht van de God Savitr, staat als volgt:

‘Speel niet met dobbelstenen, maar verheug je in je bezittingen, schenk aandacht aan je vee en je vrouw’

Dit gedicht zegt denk ik wel genoeg.

Kaartspellen door de jaren heen

De geschiedenis van het kaartspel is niet zo rechtlijnig als dat van bijvoorbeeld de dobbelstenen. Verschillende volkeren hadden eigen kaartspellen en gewoontes.

In het oude China

De oudste bewijzen van een kaartspel behoren toe aan China. In de 9e eeuw hadden Chinezen namelijk al kaarten met tekens erop, die spelers van elkaar konden winnen. Historici denken dan ook dat handelsreizigers de kaarten mee hebben genomen naar het westen. 

Europa in de 14e eeuw

In de 14e eeuw zien we de kaartspellen pas verschijnen in Europa en onder alle lagen van de bevolking. Boeren, edelen en vorsten omarmden deze kaarten. De Fransen waren degene die de kaarten een kleur gaven in 1480. Het waren ook de Fransen die de vrouw als belangrijk symbool zagen in het kaartspel. Ideeën die tot op heden kenmerkend zijn voor een set kaarten en voor diverse kaartspellen.  

Het middellandse Zeegebied

Rond het Middellandse Zeegebied werd in de 16e eeuw het kaarten verboden. Burgers, arm en rijk, verzuimden namelijk hun werk om rond de speeltafels te kunnen zitten. Het liep helemaal uit de hand. Niet alleen zaten veel werkgevers zonder personeel maar boze verliezers zochten daarbij ook nog eens vaak ruzie. De sfeer in de steden werd er niet echt beter op.

In Venetië hadden ze hier de perfecte oplossing voor gevonden. Het gokken verplaatste zich naar particuliere woningen van de adel. In ruil om te kunnen gokken, vroeg de adel een deel van de inzet van de spelers. Een lucratieve business kun je wel zeggen. Hoe hard de overheid ook probeerden dit te stoppen, de kaartspellen gingen gewoon door. Uiteindelijk besloot de overheid er maar zelf een slaatje uit te slaan. Het eerste speelhuis of Casino ter wereld werd geboren.

Het eerste Casino ter wereld

In 1638 om precies te zijn onder de naam ‘Il Ridotto Pubblico’, wat zoiets als privékamer in het Italiaans betekent. Een plek waar burgers konden spelen tegen een vaste bank. In principe was dit casino voor iedereen toegankelijk maar door de mondaine dresscode, bleek al gauw dat alleen edelen en adel zich toegang konden verschaffen. Het casino had 4 etages en er werd vooral Basetta gespeeld. Basetta is een mix van Blackjack, Poker en Gin-Rummy. Met dit spel kon je tot 60 keer je inzet terugwinnen. In het begin was het ook meer een uitgaansgelegenheid waar je ook kon gokken in plaats van een echt casino. 

In de wandelgangen werd dit casino ook wel het ‘huis van de duivel’ genoemd. Deze naam werd natuurlijk niet zomaar gegeven. Zaken die het daglicht niet konden verdragen, waren meer regel dan uitzondering. Uiteindelijk duurde het tot 1774, na 136 jaar open te zijn geweest, dat het casino zijn deuren moest sluiten. De reden was om vroomheid te bewaren, lawaai te beperken en gedrag te matigen. 

Kaartspellen in het Midden Oosten

Ook in het Midden Oosten speelden ze diverse kaartspellen. Het bekendste spel is het Mammelukspel. Dit spel werd vanaf de 15e eeuw n. Chr. gespeeld in Istanbul. Dit spel lijkt het meeste op ons huidige kaartspel. Een set bestaande uit 52 kaarten met afbeeldingen van portretten van koningen in hiërarchische volgorde en symbolen zoals; zwaarden, polostokken, bekers en munten. Men stelt dat deze symbolen de voorgangers zijn van onze harten, ruiten, klaveren en schoppen.

Engelsen met de Schoppenaas

Tenslotte werden kaartspellen in de 18e en 19e eeuw weer enorm populair in Europa en vooral in Engeland. Het zijn ook de Engelsen die de kaarten gingen bedrukken op de achterkant. Maar ook in deze tijd wilde de overheid het gokken weer de kop indrukken. Engeland voerde belasting in op kaartspelen. Alle kaarten waren vrij te koop behalve de Schoppenaas. Deze moest men van de fiscus kopen. Uiteraard werd dit op grote schaal ontdoken en kon men deze kaart dan ook op illegale manieren in handen krijgen. 

Ondanks alle tegenwerkingen heeft het kaartspel toch zijn opmars kunnen maken. Alle ontwikkelingen in het verleden, heeft het kaartspel gebracht tot hoe we het nu spelen. 

Loterijen

Hoogstwaarschijnlijk hadden de Chinezen rond 2300 v. Chr. al loterijen. De opbrengst van deze loterijen, gebruikte de keizer voor de financiering van bouwprojecten zoals bijvoorbeeld uitbreiding van de Chinese Muur. De loterij heette het ‘spel van de witte duif’ omdat de resultaten door witte duiven van stad naar stad werden gebracht. 

Alweer de Romeinen

Al bij de Romeinen was er sprake van een soort loterij. Op feestdagen strooide de keizer briefjes over de bevolking uit. Op deze briefjes stonden prijzen voor graan, olie of geld. Omdat je de lootjes gratis kreeg, was er nog niet echt sprake van een loterij.

Geschiedenis van de Tombola

In Noord Europa, in de 15e eeuw, hielden ze een vroege vorm van Tombola. De namen van alle aanwezigen werden op een papiertje geschreven en in een grote mand gestopt. Er werden net zoveel lootjes getrokken als er prijzen waren. De verkoop van deze lootjes werd gebruikt voor goede doelen zoals de bouw van een weeshuis. Toen de namen werden veranderd in nummers, was de ‘echte’ Tombola geboren. 

De allereerste Lotto

Pas in de 16e eeuw ontstond er in Genua een soort van Lotto. In Genua was het namelijk gebruikelijk dat elk half jaar, vijf van de negentig leden van het hoogste bestuursorgaan, de grote raad, hun plaats afstonden aan nieuwe leden. Welke vijf dit waren, werd bepaald door het lot. Het duurde dan ook niet lang voordat de bevolking ging meeraden. Je ontving dan een lijst waarop je 5 namen moest aankruisen. Met het inleveren van deze lijst kon je een bedrag inzetten. Je had gewonnen wanneer je één of meerdere namen goed had voorspelt. Later werden de namen vervangen door getallen en zag de Lotto zijn eerste levenslicht.

De Staatsloterij in Nederland

De loterijen namen toe in populariteit en begin 1700 waren ze niet meer weg te denken uit de maatschappij. Er werden veel loterijen georganiseerd. Niet alleen door overheden maar ook door particulieren. Over het algemeen was dit erg verwarrend. Daarom besloot de Staten Generaal, in Nederland, in 1726 om een staatsloterij in het leven te roepen.

Zo was er voor iedereen duidelijkheid. Maar ook dit gaf weer problemen omdat loten werden opgesplitst en verhuurd. Er was totaal geen controle. Toch duurde het nog tot 1885 voordat de staatsloterij werd gereorganiseerd. Loten mochten alleen verkocht worden door aangestelde handelaren.

In de daarop volgende jaren werd er meerdere malen geprobeerd om loterijen af te schaffen. Het christelijke kabinet Kuyper diende hiervoor een wetsvoorstel in vanwege onzedelijke bezigheden, maar werd door het volgende kabinet weer ingetrokken. In 1925 werd het opnieuw geprobeerd door Hendrikus Colijn, de zittende Minister President.

Ondertussen werd er een nieuwe soort loterij in het leven geroepen. Particulieren gaven Premie Obligaties en Spaarbrieven uit en dit werd een groot succes. Het werd gezien als een soort van loten in vermomming. Door deze nieuwe loterij was er weinig animo meer over voor de staatsloterij. 

Pas na de oorlog kwam er een definitief verbod op particulier gokken en werd de staatsloterij nog meer aan banden gelegd. Je zag de drang om te gokken helaas niet verdwijnen uit het straatbeeld. Steeds meer Nederlanders vonden hun gok plezier bij buitenlandse loterijen. Uiteindelijk kon de overheid niets anders meer doen dan toegeven dat beperken geen zin had en dat ze er net zo goed zelf mee konden verdienen. Waar is nu dan het moraal in het verhaal? 

De Wet op de Kansspelen van 1964 bracht langzaamaan verandering tot stand. Waar de wet van 1964 meer gericht was op de bescherming van de spelers en om te voorkomen dat kansspelen te zeer verweven raakte met de onderwereld, werd er met de wijziging van de wet in 1974 pas echt iets bereikt. In deze wet werd het legaal mogelijk om Lotto te spelen en werd er ruimte gemaakt voor casinospellen zoals Roulette. Tevens kwam er een regeling voor het spelen van Bingo voor liefdadigheid doeleinden. 

Roulette

De voorloper van Roulette is eigenlijk het Rad van Avontuur. Het wiel werd platgelegd en er werd een ‘casa’ oftewel huis omheen gebouwd. Het eerste ‘casino’ was geboren. Het tweede casino werd in 1763 in Spa in het huidige België gebouwd. Spa was toentertijd hét centrum van de Ardennen en hét centrum voor de adel en de rijke burgerij. Het idee voor een casino was met al dat aanwezige geld, zo gek nog niet. Lang heeft het casino niet gestaan omdat vlak na de Luikse Revolutie in 1789 het gokken werd verboden.

Eerste Casino in Nederland

In 1861 probeerde ook Nederland om een Casino te starten, maar de vergunning werd hiervoor geweigerd. Het heeft nog 115 jaar geduurd voordat er in Nederland eindelijk een Casino werd geopend. Dit gebeurde in 1976 met het eerste Holland Casino in Zandvoort. De overheid verloor, in die tijd, zijn invloed op moreel gebied en ook toen kwamen ze weer tot de conclusie dat ze gokken niet uit konden roeien, er werd immers al op grote schaal illegaal Roulette gespeeld. Met een staatscasino konden ze regels en organisatiebeleid beter handhaven.  

Experiment of Uitvinding?

Maar om weer terug te komen op het Roulette. Eigenlijk weten we niet precies wanneer en door wie Roulette is uitgevonden. Er zijn historici die denken dat het roulettewiel terug te voeren is naar China. Hier is echter geen enkel bewijs voor. Laten we het dan maar houden op de uitvinder Blaise Pascal (1623-1662 ). Tijdens een retraite van 6 maanden in een Frans klooster heeft Blaise namelijk een apparaat ontworpen wat het beginpunt was van het hedendaagse roulettewiel.

Hij was eigenlijk op zoek naar een uitvinding om een eeuwigdurende beweging te maken. Zijn experiment werd een groot apparaat in de vorm van een wiel. Omdat zijn apparaat het gewenste doel niet diende, besloten zijn vrienden om het apparaat te gebruiken om te gokken. Na meerdere aanpassingen werd de voorloper van het roulettewiel gecreëerd. 

Amerikaans Roulette

Roulette zoals wij het kennen, werd voor het eerst gezien in Parijs rond 1796. Uiteraard werd Roulette vooral gespeeld door de elite. In die tijd was er alleen een wiel met de 00 en 0 t/m 36. Deze vorm bestaat nog steeds in het Amerikaanse Roulette. 

Europees Roulette

Het Europese Roulette heeft zijn ‘roots’ in Duitsland. In 1843 werd er in een Duits casino door de Fransmannen: Francois en Louis Blanc een roulettewiel geïntroduceerd met één enkele 0 in plaats van een enkele en een dubbele 0. Hiermee wilden ze concurreren met alle andere casino’s die het klassieke wiel gebruikten. Tot op de dag van vandaag is dit de meest gespeelde vorm van Roulette in Europa.

De Legende van Roulette

Er wordt beweerd dat Francois Blanc zijn ziel heeft verkocht aan de duivel. Deze legende wordt in zijn kracht versterkt door het feit dat alle getallen op dit enkele 0 wiel, bij elkaar opgeteld precies 666 is. En laat 666 nou net het getal van ‘het beest’ zijn. 

Meer (geschiedenis) artikelen lezen?

Dit artikel geeft de geschiedenis weer van een aantal gokspellen. Waar is het allemaal begonnen en welke wegen zijn er door onze voorouders vrijgemaakt, zodat wij nu kunnen spelen zoals we graag willen. Wat wil je nog graag weten over de geschiedenis van de gokautomaat of het internetgokken? Op onze website kun je hier binnenkort meer over lezen. Maar misschien vind je de top 5 bijgeloven met gokken of ultieme winsten wel interessant. Neem gerust eens een kijkje op onze website onder Casino Nieuws en laat je verrassen.